In 2020 had Duitsland 115 gigawatt opgesteld zon- en windvermogen, ruim twee maal zoveel als het gemiddelde landelijke verbruik van 50 gigawatt. In 2023 hadden onze oosterburen dat met 30 procent uitgebreid naar 148 gigawatt opgesteld zon- en windvermogen, drie maal het gemiddelde landelijke verbruik. Die 30 procent uitbreiding van wind- en zonneparken heeft echter maar 5 procent meer zonne- en windenergie opgeleverd. Dat komt doordat er steeds vaker overschotten van variabele wind- en zonnestroom zijn, die het elektriciteitsnet niet op kunnen en ook niemand kan gebruiken.

In Nederland hebben we momenteel 35 gigawatt opgesteld zon- en windvermogen, ruim 2,5 maal zoveel als ons gemiddelde landelijke verbruik van 13,3 gigawatt. Onze geachte oosterburen laten ons zien dat meer zon en wind bijbouwen voorlopig geen zin heeft, omdat die extra wind- en zonneparken hun stroom toch nauwelijks kwijt kunnen en steeds vaker moeten worden afgeschakeld. Dat is onbetaalbaar, niet duurzaam en slecht voor mens en milieu. Symptomen van de toenemende inefficiëntie van zon en wind zijn chronische netcongestie, stijgende stroomprijzen, onhoudbaarheid van de salderingsregeling voor zonnepanelen en stilstaande windmolens (let daar maar eens op).

Laten we niet visieloos wind- en zonneparken blijven bijbouwen. Laten we tot 2035 vol inzetten op netuitbreiding en energiebesparing. Dat reduceert veel meer fossiel en CO2 dan extra zonnepanelen en windmolens die grotendeels stilstaan. Bovendien besparen we daarmee miljarden euro’s, stimuleren we economie en werkgelegenheid, verminderen we internationale afhankelijkheden, en besparen we kostbare ruimte in woon-, landbouw- en natuurgebieden. Ons grootste natuurgebied is zoals u ongetwijfeld weet de Noordzee!

De Klimaattop COP29 in Bakoe is zoals gebruikelijk uitgelopen. Dat komt niet door onenigheid over CO2, maar door onenigheid over geld. Ontwikkelde landen zouden tot nu toe 100 miljard euro per jaar gaan betalen aan minder ontwikkelde landen, voor verduurzaming en klimaataanpassingen. Die minder ontwikkelde landen hebben echter meer dan het tienvoudige geëist, 1300 miljard euro per jaar. Op de valreep is een tamelijk willekeurig compromis van 300 miljard ‘uitonderhandeld’, dat door de minder ontwikkelde landen is afgedaan als “too little, too late”. Opmerkelijk genoeg behoren India en China in dit verband tot de minder ontwikkelde landen.

Ik begrijp inmiddels waarom er in Bakoe meer dan 40.000 ingevlogen deelnemers waren. COP29 ging over geld, onvoorstelbaar veel geld. Misschien is dit een nieuwe vorm van ontwikkelingshulp, met een klimaatlabel erop. Met CO2-reductie heeft het zo te zien weinig te maken. Onze wereldwijde emissies blijven elk jaar stijgen, en de drijfveren daarvan gaan in de komende decennia ook niet weg: Een bevolkingsgroei van een miljard mensen per 12 jaar, toenemende welvaart van die toenemende bevolking, en toenemende consumptie en energieverbruik als gevolg daarvan. Dit zijn geen sombere voorspellingen, dit zijn actuele trends die iedereen inclusief de VN kan constateren en ook deels wenselijk zijn.

We hoeven uiteraard niet te somberen over toenemende welvaart in de wereld. We moeten alleen wel beseffen dat dat het wereldwijde energieverbruik sneller doet toenemen dan de hoeveelheid hernieuwbare energie. Daarom stijgen fossiel brandstofverbruik en CO2-uitstoot in de wereld elk jaar. Daar gaat 300 of 1300 miljard euro weinig aan veranderen. Laten we ons in plaats daarvan aanpassen aan klimaatverandering, en stoppen met megalomane klimaattoppen met meer dan 40.000 mensen over het uitdelen van honderden miljarden euro’s.

De personenauto is met afstand de grootste energieverbruiker ter wereld. Maar liefst 12 procent van alle energieverbruik en CO2-uitstoot wordt veroorzaakt door personenauto’s. Dat is vier maal zoveel als alle vliegtuigen. We kunnen die 12 procent zomaar met een kwart verminderen tot 9 procent, door zuiniger te rijden en zonder dat het reistijd kost. Dat bespaart evenveel CO2 als helemaal nooit meer vliegen! Voor zuiniger rijden zijn zes dingen van belang: Anticiperen, maximaal 100 rijden, rustig optrekken, vroeg opschakelen, gelijkmatig rijden en weinig remmen. Laat het gas 100 meter voor een afslag of stoplicht al los, houd het toerental beneden de 2000, gebruik zoveel mogelijk cruise control en rem zo min mogelijk.

Al deze dingen verminderen bovendien stress, fijnstof, roet, stikstofuitstoot, verkeerslawaai, aanrijdingen, verkeersslachtoffers, files en slijtage van motoren, banden en wegdek. Er zijn cursussen voor zuinig rijden, maar los daarvan kan iedereen het ook zelf bewust een week oefenen. In mijn ervaring is het resultaat verbluffend. Ik ben er inmiddels aan gewend, en ben zo structureel van 800 naar 1000 kilometer per tankbeurt (45 liter) gegaan. Mijn zuinige diesel is nu zes jaar oud, en ik doe er op deze manier met plezier nog eens zes jaar mee. Bestaande spullen lang blijven gebruiken bespaart eveneens veel energie, CO2, grondstoffen en geld.

Met 25 procent zuiniger rijden besparen we veel meer aardolie en CO2 dan met het bijmengen van 10 procent bioethanol in E10 benzine. Biobrandstoffen zijn een slecht idee, want ze concurreren rechtstreeks met voedselproductie en natuur. Elke hectare waarop we mais of sojabonen voor biobrandstoffen verbouwen kan niet voor voedselproductie worden gebruikt … of moeten we met boskap van de natuur afnemen. Ik geef hier op 19 november tussen 09.15 en 09.45 een online presentatie over bij de wereldwijde Energy2024 conferentie: https://energy2024.org Theme 6.

“We denken massaal verkeerd over hoe we de opwarming van de aarde tegen kunnen gaan.” Volgens cabaretier Theo Maassen maakt de mens de aarde niet kapot, maar is het precies andersom. “De hele opwarming van het klimaat is voor de planeet zelf geen probleem. Integendeel, het is een oplossing. Zoals koorts, de opwarming van het menselijk lichaam, niet de ziekte is maar juist het afweermechanisme van het lichaam om de ziekte buiten te drijven. De aarde wil van ons af, en terecht!”

Ik vind dit geniaal, tegelijk humoristisch, serieus en relativerend. We zijn als enige soort op aarde bang geworden voor klimaatverandering, en eigenen ons nu zowel de oorzaak als de oplossing toe. Dat laatste blijkt in elk geval hoogmoedig. We kunnen het klimaat helemaal niet op die manier beheersen. Bovendien blijft onze wereldwijde CO2-uitstoot elk jaar toenemen. De afname in de EU wordt overgecompenseerd door toename in Azië, met name omdat we daar steeds meer producten kopen die we zelf niet meer willen of kunnen maken: Staal, cement, zonnepanelen, autobatterijen, TV’s, laptops, smartphones, chips, kleding, speelgoed, enzovoorts. Ik hoop dat mensen dit beseffen tijdens Black Friday, en niet meedoen aan dit gruwelijk verspillende fenomeen.

Ik hoop ook dat onze hoogmoed overgaat in bescheidenheid tijdens de Klimaattop COP-29 in Bakoe. Ik vind het megalomaan om met meer dan 40.000 (!) ingevlogen deelnemers te bespreken dat we beneden 1,5 graad opwarming kunnen blijven. Ik vind het decadent om daar honderden miljarden euro’s voor uit te delen. Geld is niet de bottleneck voor minder CO2-uitstoot, dat zijn we zelf met ons consumptiegedrag. Dat laten de emissiedips in 2009 en 2020 duidelijk zien. Alleen een financiële crisis of een pandemie houdt ons een beetje tegen.

Ik heb een even serieus als welgemeend advies aan Volkswagen en de andere gerenommeerde Duitse automakers. Ze zijn in zwaar weer beland vanwege de toenemende concurrentie van Chinese elektrische auto’s. De superieure brandstofmotortechniek van onze oosterburen wordt vanwege het zelfdestructieve elektrificatiebeleid van de EU steeds minder belangrijk. De Chinezen buiten dat ten volle uit met hun voorsprong in elektrische auto’s. Daarmee zijn elektrische auto’s een ‘red ocean’ geworden, vol met capabele agressieve marktpartijen. Ik voorzie nochtans weinig toekomst voor elektrisch rijden, met name vanwege batterijproblematiek.

Mijn advies is om met lef in te zetten op de voorsprong in brandstofmotortechniek, en daar een nieuwe ‘blue ocean’ voor te creëren waarin je het rijk alleen hebt. Zeg niet meteen dat dat een gepasseerd station is, probeer je voor te stellen dat dat niet zo is. Mijn advies is om gezamenlijk een programma te maken voor de ontwikkeling van brandstofauto’s die gemiddeld 1 op 50 rijden. Die stoten nog maar 50 gram CO2 per kilometer uit. Vervolgens zou ik samen met toonaangevende onafhankelijke wetenschappers van internationale universiteiten en instituten zoals Fraunhofer en TNO aantonen dat daarmee meer CO2 wordt bespaard dan met elektrisch rijden.

Toon ook aan dat het onze internationale afhankelijkheden vermindert en netcongestie tegengaat. Toon tenslotte aan dat het veel werkgelegenheid en belastinginkomsten oplevert. Mijn analyse is dat al deze dingen aantoonbaar en ook haalbaar zijn. Het zal wel vijf jaar van moed, doorzettingsvermogen en hard werken betekenen. Het alternatief is dood op afbetaling, inzakkende EU-economie, groeiende afhankelijkheid van China, en toenemende milieuschade. Laten we lateraal gaan denken, in plaats van meezwemmen met de haaien.

Eindelijk! Vattenfall ziet af van zijn biomassacentrale bij Diemen, na vijf jaar van felle maatschappelijke en wetenschappelijke protesten. Gelukkig blijkt het ten langen leste zinloos om te blijven vechten tegen de Diemenaren om wie het gaat, en tegen de in EASAC verzamelde Europese wetenschappers. Het is mij een raadsel waarom het zichzelf duurzaam noemende Vattenfall dat zo lang heeft geprobeerd. Of het moet zijn vanwege de 400 miljoen euro subsidie die voormalig klimaatminister Jetten in 2023 in strijd met zijn eigen beleid had toegezegd aan het Zweedse staatsbedrijf.

Hulde aan Comité Schone Lucht en voorzitter Fenna Swart, die een niet aflatende strijd voeren tegen het grootschalig kappen en verbranden van bomen voor energiedoeleinden. Zij hebben een cruciale rol gespeeld in Rob Jettens beslissing in 2022 om geen subsidies meer te verstrekken voor nieuwe biomassaprojecten. Zij hebben ook een cruciale rol gespeeld in Vattenfalls beslissing om nu te stoppen met de Diemense biomassacentrale.

Goed nieuws voor de mensen in Diemen en omstreken, want houtstook stoot luchtvervuiling uit. Goed nieuws voor de regionale natuur, want houtstook stoot stikstof uit. Goed nieuws voor het klimaat, want houtstook stoot meer CO2 uit dan steenkool. Goed nieuws voor de Baltische en Amerikaanse natuur, want houtstook veroorzaakt ontbossing. Comité Schone Lucht, Fenna Swart en wij allen zijn er daarmee nog niet. De houtstookplannen van onze huidige vier kolencentrales moeten ook van tafel. Dat is de volgende stap.

“Airco’s verbruiken ontzettend veel stroom, en daarmee komt er CO2 in de lucht”. Dit zegt Gwen Jansen van Milieu Centraal op Radio 1. Zij heeft gelijk, en dat geldt des te meer voor nog veel grotere stroomverbruikers zoals warmtepompen, elektrische auto’s en industriële installaties. Elektrische energieverbruikers zijn helemaal niet emissievrij, want elektriciteit wordt in Nederland en zeker daarbuiten grotendeels opgewekt door verbranding van biomassa en fossiele brandstoffen. Dat stoot zoals Jansen terecht aangeeft wel degelijk CO2 uit, met name van biomassacentrales.

Om die reden zijn we massaal overgestapt van gloeilampen naar Ledverlichting, is het toegestane vermogen van stofzuigers meer dan gehalveerd, en zijn terrasstralers in Frankrijk verboden. Dat zijn nuttige – zij het bescheiden – elektriciteit-besparende maatregelen die inderdaad onze CO2-uitstoot verlagen. Het is mij een raadsel waarom elektrische auto’s in onze overgereguleerde samenleving emissievrij mogen worden genoemd, en anders dan lampen en stofzuigers zelfs helemaal geen vermogensbegrenzing kennen.

Een elektrische auto en een warmtepomp hebben elk een stroomverbruik dat al gauw groter is dan de rest van een huishouden bij elkaar. Er gaan zo’n 1000 gloeilampen of 100 stofzuigers in één elektrische auto. Het reguleren van de kleintjes en het vrijlaten van de grootste is ineffectief klimaatbeleid. Iedereen die iets wil besparen weet dat je eerst de grote dingen moet aanpakken, want daar valt het meeste te halen. Dat geldt voor geld, en ook voor energie en CO2. Als de EU dat niet regelt laten we het dan vooral zelf doen. Met 100 rijden bijvoorbeeld.

De grootste dagbouwmijn in Zuid-Afrika is 800 meter diep. Daaruit is tot nu toe 4,1 miljoen ton koper gewonnen. Daarvoor moest ruim honderd maal zoveel erts, meer dan 400 miljoen ton, worden uitgegraven en verwerkt. De gemiddelde koperconcentratie in winbare ertsen is wereldwijd gedaald tot minder dan 1 procent, in 1960 was die nog 2 procent. Over 30-40 jaar zal de koperconcentratie opnieuw gehalveerd zijn tot 0,5 procent, want de vraag naar koper neemt voortdurend toe vanwege het elektrificatiebeleid voor verwarming, mobiliteit en industrie.

Dit geldt evenzeer voor een dozijn andere zeldzame metalen, zoals lithium, kobalt, nikkel en neodymium. Die zijn allemaal essentieel voor het huidige energie- en klimaatbeleid, en ook die worden steeds moeilijker winbaar in de komende 30-40 jaar. Dat is ons in de vorige eeuw met staal, aluminium en cement niet overkomen, want dat zijn niet geheel toevallig de meest voorkomende mineralen in de aardkorst. Precies daarom hebben we onze 20e-eeuwse maatschappij en technologie op die drie materialen gebaseerd.

Het is onverstandig en niet duurzaam om onze 21e -eeuwse maatschappij en technologie te baseren op zeldzame metalen die binnen honderd jaar al nauwelijks meer winbaar zullen zijn. Met het huidige elektrificatiebeleid zullen we in de komende 30-40 jaar meer dan tien maal zoveel van deze zeldzame metalen moeten delven als we in de hele afgelopen eeuw hebben gedaan. Dat blijkt fysiek onmogelijk, en zou ook veel teveel energieverbruik en milieuschade met zich meebrengen. Professor Simon Michaux heeft dit vijf jaar lang in detail uitgezocht. Hij presenteert zijn wetenschappelijke bevindingen voor internationale parlementen en commissies, met als conclusie ‘een slecht plan’.

Ik ken Simon Michaux als een no-nonsense wetenschapper die zegt waar het op staat. Niemand kan zijn bevindingen weerleggen, maar politici hebben hem wel beticht van ‘onnodig pessimisme’. Dat klinkt als iemand die over een ravijn wil springen, en de natuurkundige die hem waarschuwt dat hij dood zal vallen beticht van ‘onnodig pessimisme’. Het kan onwelkom zijn, maar dat maakt het niet minder waar. Meningen zeggen niks over de fysieke realiteit. Het ontkennen van die fysieke realiteit is onverantwoordelijke struisvogelpolitiek.

Geachte en trouwe lezer, ik deed deze week een schokkende ontdekking. Ik heb me jarenlang laten misleiden over de energieopbrengst van windmolens en zonnepanelen. Innovatie maakt elk zonnepaneel en elke windmolen op zichzelf steeds efficiënter: Een steeds groter deel van de zonne- of windenergie die erop valt wordt omgezet in elektriciteit… mits ze in bedrijf zijn! Met dat laatste blijkt het bergafwaarts te gaan. De nuttige bedrijfstijd in een heel jaar, de zogenaamde capaciteitsfactor (CF), neemt af naarmate er meer windmolens en zonnepanelen bijkomen.

De CF wordt bepaald door weer en seizoenen (het aantal wind- en zonne-uren in een jaar), maar ook door vraag en aanbod op het elektriciteitsnet. Als zonnepanelen en windmolens teveel stroom dreigen te produceren moeten ze worden afgeschakeld. Dat komt vanzelfsprekend vaker voor naarmate er meer van zijn, en daardoor daalt de CF nu sneller dan dat de energetische efficiëntie stijgt. In Duitsland, koploper in zonne- en windenergie, is dat al nadrukkelijk aan de orde. De gecombineerde CF van zon en wind is daar in de periode 2020-2023 gedaald van 18 naar 15 procent, dat is een zesde (17%) minder. Die daling zal doorzetten naarmate er nog meer wind en zon bijkomt, met als gevolg steeds minder energetisch en financieel rendement per windmolen en zonnepaneel.

De symptomen van die voortschrijdende rendementsdaling manisfesteren zich al: De salderingsregeling voor zonnepanelen blijkt onhoudbaar, we moeten zelfs gaan betalen voor teruglevering aan het net. Energiegiganten als Siemens en Orsted lijden miljardenverliezen op windenergie. We hebben toenemende netcongestie, met dalende leveringszekerheid en oplopende elektriciteitsprijzen. Ik vind dat we de komende tien jaar echt minder zon en wind moeten installeren, en het geld voluit moeten inzetten op stabiele betaalbare CO2-vrije kernenergie.

Eindelijk! De ooit als ‘gevaarlijk’ bestempelde premier Giorgia Meloni blijkt niet alleen mee te vallen, maar heeft nu ook het lef om een ineffectieve en onuitvoerbare klimaatmaatregel van de EU ter discussie te stellen. Dat zou veel vaker moeten gebeuren, in plaats van EU-regels als onfeilbare dogma’s te volgen. Dat zijn ze in elk geval niet op het gebied van klimaatbeleid en energietransitie. De ene na de andere maatregel blijkt ineffectief of onuitvoerbaar. Dat zagen we eerder bij biomassa (Kamer en kabinet willen dit terecht afbouwen), aardgas (een veel te grote ahankelijkheid van Russisch gas) en elektrificatie (chronische netcongestie in veel EU-landen). Nu is dankzij Italië het zotte verbod op brandstofauto’s aan de beurt.

Meloni zal samen met Fiat vast geïnspireerd zijn door de malaise bij Volkswagen en Amerikaanse autofabrikanten, die miljarden verliezen op elektrische auto’s. Dat komt dan goed uit, want het voorgenomen verbod op brandstofauto’s vanaf 2035 is ondoenlijk en veroorzaakt nu al enorme milieuschade. We kunnen nooit binnen 15 jaar over voldoende lithium, kobalt en koper beschikken voor honderden miljoenen elektrische auto’s en verdubbelde netcapaciteit. We kunnen nooit op tijd 700 miljard kilowattuur per jaar extra groene stroom opwekken voor die honderden miljoenen elektrische auto’s. En als ze op fossiele stroom blijven rijden spannen we het paard achter de wagen.

De toenemende grondstofschaarste zal elektriciteit en elektrische auto’s steeds duurder maken, niet goedkoper. De duizenden euro’s subsidie per auto blijken onhoudbaar. Ik voorzie dat elektrisch rijden weinig toekomst heeft, en ook niks wezenlijks zal bijdragen aan CO2-reductie. Europa kan met superieure brandstofautotechniek veel beter diesels van 1 op 50 ontwikkelen. Ik hoop dat Meloni doorgaat met haar verzet tegen het “absurde” EU-verbod, en ik verwacht dat Nederland, Duitsland, Frankrijk en andere landen daarin mee zullen gaan.